Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан 2024-жылдын 2-августунда «Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамына өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу" Кыргыз Республикасынын Мыйзамына кол коюлуп, ал расмий жарыяланып 2024-жылдын 6-августунан тартып күчүнө кирди.

 Кабыл алынган Мыйзам менен шайлоону өткөрүүнүн негизги тартибин өзгөртүү каралган эмес: шаардык кеңештер мурдагыдай эле пропорциялуу система боюнча – партиялар тарабынан талапкерлердин тизмесин көрсөтүү аркылуу, ал эми айылдык кеңештерде шайлоо – көп мандаттуу округдарда мажоритардык система боюнча шайланат.

Кабыл алынган өзгөртүүлөргө ылайык жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоонун айрым эрежелерине өзгөртүү киргизилди:

 - шаардык кеңештерге шайлоодо саясий партиялар үчүн шайлоо босогосу 7% дан 5% га чейин төмөндөтүлдү ;

 - талапкерлердин тизмесин көрсөтүүдө партиялар кеңештеги мандаттардын санына барабар сандагы талапкерлерди көрсөтүшөт (мурда бир жарым эсе көп болгон);

 - айылдык кеңештин депутаттыгына талапкерлер үчүн шайлоо күрөөсү жокко чыгарылды (мурда күрөөнүн суммасы 1000 сом болчу);

 - майыптыгы бар адамдардын активдүү шайлоо укугун ишке ашыруу механизмдери кеңейтилет. Алсак, 49-берененин 7-бөлүгү саясий партияларды шаардык кеңештерге саясий партиялардан талапкерлердин тизмесин түзүүдө 1ден кем эмес ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген талапкерди киргизүүгө милдеттендирген пункт менен толукталган; майыптыгы бар адамдар үчүн шайлоо участокторунун жеткиликтүүлүгүнө конкреттүү талаптар белгиленген;

- ар бир участокто шайлоочулардын максималдуу саны 2500дөн 3000ге чейин көбөйтүлдү;

- административдик ресурсту кыянаттык менен пайдаланууга жол берилбестигине карата талаптар күчөтүлдү. Алсак, 17-1-беренеде талапкерди көрсөтүүгө жана (же) шайлоого көмөктөшүүчү ишти жүзөгө ашыруу үчүн тартууга жол берилбеген адамдардын тизмесине аймактык коомдук өз алдынча башкаруунун кызматкерлери кошулган;

- шайлоого катышуу бөлүгүндө, жергиликтүү кеңештердин депутаттыгына көрсөтүлгөн кызматта турган талапкерлерге карата талаптар күчөтүлдү. Алсак, жергиликтүү кеңештин депутаттыгына ат салышуу ниети болгон учурда ким убактылуу, ал эми ким ыйгарым укуктарын толугу менен токтото турганы боюнча чектөө киргизилди. Атап айтканда, шайлоого катышкан учурда депутаттарды кошпогондо, мамлекеттик жана муниципалдык саясий кызматкерлер, 30 пайыздан ашык мамлекеттик (муниципалдык) үлүш менен катышкан мамлекеттик, муниципалдык ишкананын,  юридикалык жактын жана алардын бөлүмдөрүнүн жетекчилери ыйгарым укуктарын толугу менен токтотушат;

- талапкерлер жана партиялар, эгерде алар үчүн берилген добуштар шайлоо жөнүндө мыйзамдарды бузуунун натыйжасында жараксыз деп табылса, анда кийинки шайлоолорго катышууга укуксуз экендиги белгиленип, мындай учурларда партия тарабынан киргизилген шайлоо күрөөсү да кайтарылып берилбейт;

 - санариптештирүүгө байланыштуу айрым жол-жоболор такталды
- шайлоочуларды идентификациялоо электрондук документтерди пайдалануу менен ишке ашырылышы мүмкүн, талапкерлер жөнүндө бардык маалыматтар БШКга электрондук түрдө берилет, талапкерлердин жана саясий партиялардын соттуулугу жоктугу тууралуу маалымкаттарды берүүсү боюнча талаптар алынып салынды.

Мында талапкерлердин соттуулугунун жоктугун текшерүү ж. б. ведомстволор аралык электрондук өз ара аракеттенүү системасын жана мамлекеттик органдар тарабынан тастыктоонун атайын формаларын колдонуу менен ишке ашырылат, бул талапкерлердин мыйзамдарга ылайык келишин текшерүүнүн жүрүшүндө маалыматтар үчүн жоопкерчиликти жогорулатууга алып келеши керек;

- аймактык шайлоо комиссиялары жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын сунушу боюнча (мурда - жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын катышуусу менен) шайлоо округдарынын схемасын жана чек араларын иштеп чыгышат;

Ошондой эле, округдарды аныктоо шайлоо күнү белгиленгенден кийин 3 календардык күндөн кечиктирибестен калкты каттоо, жер ресурстарын башкаруу чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары тарабынан берилүүчү маалыматтардын негизинде жүзөгө ашырылары такталды;

- 32-1-берене менен шайлоону өткөрүүдө аралыктан же электрондук добуш берүүнү колдонуу мүмкүнчүлүгү берилет. Бирок, ошол эле учурда аралыктан, электрондук добуш берүүнү өткөрүү жөнүндө чечим шайлоону дайындоодо кабыл алынат.

Ошондой эле, добуш берүүнүн жыйынтыктарын чыгаруу жол-жоболоруна бир катар тактоолор каралган.

Мурда маалымдалгандай, жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо Кыргыз Республикасынын Президентинин тиешелүү Жарлыгы менен 2024-жылдын ноябрь айына дайындалышы болжолдонууда.

КР БШКнын маалымат бөлүмү