2022-жылы 27-февралда Беларусь Республикасынын Конституциясына өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү маселеси боюнча республикалык референдумга КР БШК төрагасынын орун басары Т. Шайназаров башында турган жана БШК мүчөлөрү И.Гайпкулов жана М.Наспеков курамына кирген Кыргыз Республикасынын БШК делегациясы КМШ Миссиясынын курамында эл аралык байкоочу катары катышты.

2022-жылы 26-февралда борбордук шайлоо комиссияларынын (Азербайжан, Армения, Казакстан, Кыргызстан, Россия, Тажикистан жана Өзбекстан) өкүлдөрүнүн Беларусь Республикасынын Шайлоо жана республикалык референдум боюнча борбордук комиссиясынын жетекчилиги менен жолугушуусу болуп өттү.

Карпенко Игорь Васильевич республикалык референдумга даярдык көрүү боюнча иш-чаралар жана мөөнөтүнөн мурда добуш берүүнүн жүрүшү тууралуу меймандарга маалымдап, суроолорго жооп берди. Жолугушуунун жүрүшүндө катышуучулар шайлоодогу көйгөй маселелер жана шайлоо мыйзамдарын өркүндөтүү боюнча пикир алмашты.

Мындан тышкары, референдум боюнча бир катар аймактык жана участкалык шайлоо комиссияларынын иштери менен таанышты, Минск облусундагы жана Минск шаарындагы комиссиялардын иштерине байкоо жүргүзүштү, алардын иши жогорку деңгээлде уюштурулгандыгын белгилешти.

Алдын ала маалыматтар боюнча референдумга 5 359 471 адам же добуш берүү үчүн тизмелерге киргизилген жарандардын жалпы санынын 78,63 пайызы катышты.

Ошентип, республикалык референдум болуп өттү деп эсептелди.

Беларусь Республикасынын Конституциясына өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду кабыл алууга “МАКУЛ” деп 4 440 813 жаран добуш берди, бул добуш берүү үчүн тизмелерге киргизилген жарандардын 82,86 пайызын түздү.

Конституцияга өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду кабыл алууга “КАРШЫ” деп референдумдун 686 165 катышуучусу добуш берди, бул добуш берүү үчүн тизмелерге киргизилген жарандардын 12,80 пайызын түздү.

Мындан тышкары, КР БШК төрагасынын орун басары Т. Шайназаров КМШ Миссиясынын корутунду отчётуна катышты.

Маалымат үчүн: Шайлоо кодексинин 121-беренесине ылайык, добуш берүү үчүн тизмелерге киргизилген жарандардын көпчүлүгү Конституцияга өзгөртүүлөр жана толуктоолор үчүн добуш берсе, анда ал өзгөртүүлөр жана толуктоолор жөнүндө чечим кабыл алынды деп эсептелет.

Референдум жогорку деңгээлде уюшкандыкта болуп өттү, КМШ байкоочулар Миссиясынын башчысы Ильхом Нематов бүгүн бул тууралуу журналисттерге билдирди.

“Биздин узак мөөнөттүү байкоочулар Беларуста 1-февралдан тартып иштешти. Алар республиканын дээрлик бардык облус, региондорунда болуп, аймактык жана участкалык шайлоо комиссияларынын төрагалары менен жолугушту, усулдук жана маалыматтык материалдар, катышуучулардын тизмелери жана башка зарыл укуктук документтер менен таанышты. Биз белорустардын жигердүүлүгүнө ынандык, алар таң эртеде келип добуш берип жатышты. Добуш берүү текши, тынч өттү. Көп адамдар майрамга келгендей, балдары менен келишти”, - деп белгиледи КМШ байкоочулар Миссиясынын башчысы И. Нематов.

Байкоочулардын жана өзүнүн байкоосуна таянып, И. Нематов өлкөдө иш-чараны жогорку деңгээлде уюшкандыкта өткөрүү үчүн бардык зарыл шарттар түзүлгөндүгүн жана Беларусь жарандардын эрк-ниетин эркин билдирүүсү камсыздалгандыгын билдирди. Негизги мыйзамга өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү боюнча референдум болуп өттү.

Маалымат үчүн:

Беларусь Республикасынын Конституциясына ылайык эл бийлигин түздөн-түз жогорку билдирүүнүн түрлөрүнүн бири болуп саналган референдум – мамлекеттик же жергиликтүү маанидеги кыйла маанилүү маселелер боюнча жалпы элдик добуш берүү түрүндө жүзөгө ашырылуучу жарандардын эрк-ниетин түз билдирүүсү.

Референдум аркылуу жарандар өз пикирин гана билдирбестен, мамлекеттик бийлик органдары тарабынан милдеттүү түрдө эске алынуучу жана укуктук күчкө ээ болгон чечимди дагы кабыл алышат. Референдум кабыл алынган чечимдин укуктук күчү референдумду дайындоо тууралуу ченемдик укуктук актыда аныкталат.

Конституцияга ылайык Беларусь Республикасынын Президенти республикалык референдум өткөрүү тууралуу чечим кабыл алууга укуктуу жападан жалгыз субъект болуп саналат. Парламент же жарандар (450 миңден кем эмес) республикалык референдумду дайындоо тууралуу демилгени гана көтөрө алат, ал эми Президент Беларусь Республикасынын мыйзамдарынын талаптарына ылайык келбесе, референдум өткөрүү тууралуу сунушту четке кагууга укуктуу.

Конституциянын жоболорунун негизинде жана аларды жүзөгө ашыруу максатында Президент республикалык референдум өткөрүү тууралуу Жарлык чыгарат.

Төмөнкүлөр республикалык референдумдун предмети болушу мүмкүн:

1. Конституцияны, республиканын мыйзамдарын кабыл алуу, аларга өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү;
2. Республиканын мамлекеттик турмушунун башка кыйла маанилүү маселелерин чечүү.

Ошол эле учурда төмөнкүлөр республикалык референдумдун предмети болушу мүмкүн эмес:

1. Беларусь Республикасынын аймактык бүтүндүгүн бузууга алып келүүчү маселелер;
2. Беларусь Республикасынын Президентин шайлоого жана бошотууга, дайындалуусу (шайлоо, бошотуу) Беларусь Республикасынын Президентинин жана Беларусь Республикасынын Улуттук жыйынын компетенциясына кирген кызмат адамдарын дайындоого (шайлоого, бошотууга) байланыштуу маселелер;
3. бюджетти кабыл алуу жана өзгөртүү, салыктарды, жыйымдарды киргизүү, өзгөртүү жана жокко чыгаруу жөнүндө маселелер;
4. амнистия, ырайым кылуу жөнүндө маселелер.

Республикалык референдумга Беларусь Республикасынын 18 жашка толгон бардык жарандары катышууга укуктуу. Сот тарабынан аракетке жөндөмсүз деп таанылган же соттун өкүмү боюнча эркиндигинен ажыратылган жерлерде кармалып турган жарандар шайлоодогудай эле референдумга катышууга укуксуз, ал эми жазык-процесстик мыйзамдарда белгиленген тартипте кайтарууда кармоо бөгөт чарасы колдонулган адамдар добуш берүүгө катышпайт.

Референдум жарандардын эрк-ниетин ыктыярдуу жана эркин билдирүүсү, жашыруун добуш берүү менен жалпы, тең жана тике шайлоо укугунун принциптеринин негизинде жүргүзүлөт.

Республиканын жарандарына, коомдук бирикмелерине чогулуштарда, митингдерде, жарандардын жыйындарда, жалпыга маалымдоо каражаттарында референдумга коюлган маселе боюнча өз пикирин билдирүү укугуна кепилдик берилет.

Укук коргоочу мамлекеттик органдар конституциялык түзүлүштү күчкө салып өзгөртүүгө, республиканын бүтүндүгүн бузууга, мамлекеттин коопсуздугун бүлүнтүүгө, согушка, социалдык, расалык, улуттук, диний, катмардык, уруулук артыкчылыкка чакырган, ошондой эле ырайымсыздыкты жана зомбулукту туу туткан үгүткө бөгөт коюуга тийиш.

Референдумду даярдоону жана өткөрүүнү Беларусь Республикасынын Шайлоо жана республикалык референдум боюнча борбордук комиссиясы, аймактык жана участкалык шайлоо комиссиялары жүзөгө ашырат.

Мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, менчигинин түрүнө карабастан башка уюмдар референдум боюнча борбордук комиссияларга референдумду даярдоо жана өткөрүү үчүн зарыл болгон орун-жайларды, жабдыктарды жана транспорт каражаттарын берүүгө тийиш.

Мыйзамга ылайык эл аралык уюмдар, эл аралык бирикмелер чет өлкөлүк мамлекеттик органдар, чет өлкөлүк юридикалык жактар жана чет өлкөлүк жарандар түз же кыйыр түрдө катышуу менен референдумга байланыштуу иш-чараларды каржылоого жана башкача колдоо көрсөтүүгө тыюу салынат.

Борбордук комиссия облустардын, Минск шаарынын референдум боюнча комиссияларынын протоколдорунун негизинде республикалык референдумдун жыйынтыктарын чыгарат.

Референдумга катышуу укугуна ээ болгон жарандардын тизмесине киргизилген жарандардын жарымынан көбү добуш берүүгө катышса, референдум болуп өттү деп эсептелет.

КР БШК аппаратынын маалымат бөлүмү